تحلیل روابط حکام و خان های ماکو با آن سوی ارس

خان های بیات ماکویی، در زمان حکومت شاه عباس دوم صفوی (1052-1077 ق.) به ماکو کوچانده شدند، تا زیر نظر حاکمان این منطقۀ مرزی به دفاع از آن بپردازند. منشا و مسکن اولیۀ گروهی از بیات های ماکو منطقۀ ایروان بود. این امر، تاثیر مهمی در روابط آن ها با ناحیۀ قفقاز و دیگر اعضای خاندان بیات ساکن این منطقه داشت. بیات های ماکو، به تدریج، با ضعف دیگر حاکمان منطقۀ شمال غرب کشور و کاهش قدرت دولت مرکزی ایران به قدرت مسلط ماکو تبدیل شدند و باتوجه به هم مرز شدن ماکو با روسیه و عثمانی، بر اثر معاهدۀ ترکمانچای، نقش مهمی در تحولات این ناحیه ایفا کردند. اعضای این خاندان، بعد از جدایی اولیه از دیگر اعضای ایل بیات در ایروان، همچنان به پیوندهای خویش با آن ها  ادامه دادند. این روابط با آن سوی ارس، در زمان حکومت مرتضی قلی خان اقبال السلطنه (حکومت 1316-1341 ق.) شکل منسجم تری پیدا کرد و او برای حفظ حاکمیت خود در ماکو به گسترش این روابط اقدام نمود